Het bewerken van acryl-plaat.

Er is al geruime tijd een aanhoudende vraag naar informatie voor het bewerking van het acryl-plaat. Glastastisch heeft nog wat standaardmaten in de Webshop. In de (bouwmarkt)handel is acryl-plaat verkrijgbaar in allerlei maten. Acrylplaat kan natuurlijk ook bewerkt worden, voordat het wordt gebruikt voor het aanbrengen van de folie of een andere toepassing. Naar aanleiding van deze aanhoudende vraag heb ik besloten om er een special over te maken. Ik hoop van harte dat deze special tegemoetkomt aan de vraag naar info betreffende dit onderwerp.

Index:

Inleiding
Acryl kopen
Acryl (voor)behandelen
Acryl zagen
Acryl breken
In acryl boren
In acryl tappen
Acryl buigen
Acryl polijsten
Acryl verlijmen

Inleiding:

Ik voel me wel verplicht u te wijzen op het feit dat er nogal verschil kan zijn in de kwaliteit van acryl-plaat. Het door Glastastisch geleverde acryl-plaat is van een goede kwaliteit, de kwaliteit die u gewend bent van de bouwmarkten blijft daar soms (ver) bij achter. Het bewerken van een wat betere kwaliteit acryl verloopt doorgaans gemakkelijker. Mocht u deze info gebruiken voor het bewerken van een stuk acryl van een willekeurige leverancier, houdt hier dan wel rekening mee.

Acryl kopen:

Voordat je kunt beginnen met het bewerken van acryl-plaat moet je het natuurlijk eerst kopen. Gewoon acryl kun je over het algemeen bij de lokale bouwmarkt halen. De prijzen verschillen nogal per bouwmarkt. Je kunt er van uitgaan dat goedkoper acryl vaak van slechtere kwaliteit is, dus moeilijker bewerkbaar is, dan duurder acryl.

Op het internet zijn diverse leveranciers te googlen voor de aanschaf van acryl. Ieder met zijn eigen prijskaartje en kwaliteit.

In de volksmond heet acryl-plaat doorgaans Plexiglas of Perspex. Maar deze twee namen zijn merknamen, acryl is de naam van het materiaal.

Acryl is er in allerlei soorten en maten. Het is er in allerlei kleurtjes, het is er ook met allerlei structuren en in allerlei verschillende diktes. Voor een beetje stevig OverlayGlas-werkstuk heb je minimaal 3mm kleurloos acryl zonder structuur nodig. Voor de grotere werkstukken kun je 4 mm nemen of gewoon glas natuurlijk. Glas heeft weer wel het nadeel dat je er een lijstje of zo omheen moet maken. In acryl kun je eenvoudigweg twee gaatjes boren en je werkstuk hangt in no-time op

Acryl (voor)behandelen:

Acryl-plaat is niet echt krasvast. Als je het gaat bewerken (zagen, boren, schuren of een andere bewerking) is er dus ook een grote kans dat er allemaal krassen op je acryl komen en dat wil je natuurlijk niet. Daarom is het van groot belang dat je voor het bewerken van je acryl eerst alles goed afplakt met afplaktape. Dit hoeft natuurlijk niet als het acryl reeds een beschermende folielaag heeft, dit is bij al het acryl van Glastastisch het geval. Daarnaast moet je sowieso nooit afplaktape op het meest gangbare acryl plakken aangezien je de plakresten van de tape er dan niet meer vanaf kunt krijgen. Bij het acryl van Glastastisch kun je de lijmresten met zogenaamde lijmrestverwijderaar weghalen. Het is een middel uit de alcohol-familie, en dus ongevaarlijk voor de gebruiker en/of het milieu. Dus niet vergeten af te plakken bij zagen, boren, opschuren en al het andere waarbij acryl zou kunnen beschadigen.

Maak acryl NOOIT droog schoon. Je krijgt op deze manier gegarandeerd krasjes. Maak acryl altijd schoon met een neutraal schoonmaakmiddel en laat het aan de lucht drogen. Zorg dat tijdens transport van het acryl is voorzien van een beschermfolie of zorg voor voldoende vilt rondom het acryl. Krasjes als gevolg van het transport/verzending worden zo voorkomen.

Acryl zagen:

Acryl kun je zagen met:

• een figuurzaag. Deze geniet de voorkeur bij ingewikkelde vormen. Een figuurzaagmachine werkt natuurlijk ook prima, gebruik hem wel op de langzaamste snelheid en met een scherp (lees: nieuw) zaagje.
• een decoupeerzaag. Een normaal ijzerzaagje werkt doorgaans het beste. Houdt er wel rekening mee dat het fout kan gaan, tot het eindigen met happen en gebroken stukken aan toe. Probeer je decoupeerzaagje dus eerst uit op een proefstukje. Zoals al eerder gezegd: er zijn véél kwaliteiten acryl op de markt. Een decoupeerzaag werkt prima op de rechte stukken en de licht gebogen stukken.
• een Dremel. Het kan, maar het heeft zeker niet mijn voorkeur. Er zijn mensen die een Dremel gebruiken voor dit werk, ikzelf vind het een hopeloze exercitie, het eindresultaat is namelijk nogal een erg onregelmatig zaagrand. Het geheel weer glad schuren is dan een optie, maar waarom extra werk op je hals halen als dat voorkomen kan worden?
• een (tafel) cirkelzaag. Echt recht zagen doe je met een (tafel) cirkelzaag. Gewoon langs de aanslag of een tijdelijk opgeklemde lat halen met een niet al te grof zaagblad. Houdt er wel rekening mee dat er alsnog de kans bestaat dat er grote happen kunnen ontstaan. Doe het altijd erg rustig aan, de kans op succes is dan nagenoeg 100%. Laat het gereedschap zijn werk doen!
• een lintzaag. Voor degene die er eentje heeft is het natuurlijk een mogelijkheid. Ook hier geldt weer: laat het gereedschap zijn werk doen!
• een slijptol. Het kan natuurlijk allemaal. Maar je acryl smelt wel weer snel aan elkaar, waardoor je de boel zou moeten gaan breken en je dus hele lelijke randen krijgt. Niet doen dus! Het kan allemaal veel eenvoudiger.
• een (metaal)handzaag. Ja natuurlijk, de oude vertrouwde handzaag. Deze werkt prima voor het zagen van acryl. Gebruik de handzaag met niet al te veel druk, je krijgt anders wel heel snel brokken aan de randen.

Teken de boel altijd vooraf eerst goed af en controleer het allemaal nog eens vooraleer je gaat zagen. Een verkeerd afgetekend stuk acryl kun je nog herstellen, een verzaagd stuk acryl niet meer!

Als je niet zeker bent van je zaak en/of de maatvoering let nogal nauw, blijf dan altijd buiten de afgetekende lijnen. Je kunt het werkstuk dan altijd nog perfect op maat maken door er aan te vijlen en/of te schuren. Als je eenmaal binnen de lijnen aan het zagen bent geweest, dan heb je een groot probleem: je werkstuk is dan zeer waarschijnlijk al verpest. Oppassen dus!

Maak geen abrupte bewegingen met welke zaag je ook gebruikt. Werk altijd in rechte of vloeiende lijnen. Abrupte bewegingen kunnen namelijk leiden tot onnodige schade aan je acryl-plaat.

Om de rechte stukken perfect recht te krijgen is een stukje glas of een mooi plat plankje en een stukje schuurpapier een must. Je haalt het stukje acryl over het schuurpapier totdat je alles tot aan de afgetekende lijn eraf hebt geschuurd. Het schuurpapier dat je hiervoor moet gebruiken verschilt per acrylsoort, maar is ook afhankelijk van de druk die gebruikt wordt door degene die schuurt. Ik adviseer schuurpapier met een korrel 100. Schuurpapier met een korrel 80 of 120 kan eventueel ook. Schuurpapier met een groffere korrel werkt in ieder geval niet goed, het acryl wordt dan al snel te warm en wordt dan plastisch. Je kunt je acryl eventueel ook nog polijsten. Hierop kom ik later terug.

Een veel voorkomend probleem bij het figuurzagen en decoupeerzagen van acryl-plaat is dat je zaagje vast komt te zitten in het acryl. Dit komt veel voor bij goedkoper acryl. Het acryl wordt plastisch (smelt) en het zaagje loopt dan vast. Dit alles heeft natuurlijk te maken met de warmte die ontwikkeld wordt tijdens het zagen. We kunnen dit probleem om de volgende manieren voorkomen:

• Rustig zagen. Geen druk op de zaagmachine, een scherp zaagblad gebruiken met fijne vertanding.
• Het gebruik van afplaktape kan zorgen voor een positief effect.
• Koelen met water. Dit kun je doen door ietwat water op je werkstuk te laten lopen. Dit water zorgt tijdens het zagen voor koeling van het acryl. Houdt wel de veiligheid in de gaten: elektrische apparaten kunnen immers niet zo goed tegen water he.
• Koelen met lucht. Laat een ventilator blazen over het werkstuk tijdens het zagen, of gebruik eventueel de aanwezige perslucht. Je acryl koelt af, je werkstuk wordt tevens ook goed schoongehouden zodat je je lijnen beter blijft zien.
• Gebruik bij voorkeur zaagbladen met verspringende vertanding. Het afvoeren van de krullen verloopt dan veel gemakkelijker, er is dan dus minder wrijvingswarmte.

Acryl breken:

Acryl kun je breken. Er mag dan geen afplaktape op het acryl te zitten, zodat je diep genoeg kunt snijden. Het snijden in het acryl doe je met een goed scherp Stanley mes, langs een metalen liniaal. Oppassen hoor, want met een dergelijk mes gebeuren nogal eens ongelukken.

Na het snijden lig je het acryl met de snijlijn langs de rand van een tafel, met de ingesneden lijn naar boven. Nu kun je het acryl breken over de snijlijn. De juiste hoeveelheid kracht die hiervoor nodig is leer je in de loop der tijd. Rustig afbreken, heel hard meppen is dus niet nodig. Als het acryl maar niet wil breken, dan zou je nog kunnen proberen wat dieper te snijden of wellicht ietwat extra kracht toe te passen. In de meeste gevallen is de eerste optie een betere!

In acryl boren:

Professioneel gaten boren doet men met speciale kunststofboren. Standaard spiraalboren voor hout of metaal voldoen ook, zeker voor de kleinere klusjes. Lagere toerentallen zijn dan wel een vereiste. De kunststofboren hebben in tegenstelling tot spiraalboren voor hout of metaal slechts twee groeven, en de punt van de boor is veel puntiger. Dit alles zorgt er voor dat het uitdrijven van de krullen veel soepeler verloopt, en dus minder wrijvingswarmte genereert.

Het is niet zo moeilijk om in acryl te boren met een spiraalboor voor hout of metaal. Het is van belang dat je werkt met scherpe boortjes, en de boormachine op zijn laagste snelheid gebruiken. Je boort rustig en gebruikt niet te veel kracht. Met een kolomboormachine is dit allemaal zeer eenvoudig te doen. Met een gewone handboormachine moet je het gewicht van de boormachine eigenlijk het werk laten doen. Als je te veel druk geeft wordt het acryl plastisch (en loopt je boortje vast), breekt het laatste stukje acryl eruit (je krijgt dan een lelijk gat), je krijgt barsten rondom je boorgat of in het ergste geval is je hele werkstuk gescheurd. Voorzichtig te werk gaan dus, neem de tijd!

Je kunt het beste metaalboortjes gebruiken om te boren in acryl. Deze boortjes bouwen geleidelijk weerstand op en dus wordt je acryl beter en zuiverder geboord. Een houtboortje zou je wel kunnen gebruiken als je niets anders in de buurt hebt. Houtboortjes kunnen gemakkelijk gaan happen. Bij grotere gaten (boven de 8mm) is het beter om geleidelijk het boorgat te vergroten. Dus eerst 6, 10, 12 mm enz. boren totdat de maat die je hebben wilt is bereikt. Bij nog grotere gaten (voor bijvoorbeeld een fanhole) moet je een gatenzaag gaan gebruiken. Boor gewoon rustig en gebruik een niet te groffe gatenzaag. Eentje voor metaal is altijd fijn genoeg, maar met een gatenzaag voor hout lukt het meestal ook wel.

In acryl tappen:

Wat is tappen eigenlijk? Tappen is het maken van een schroefdraad in een kleiner voorgeboord gaatje. Op deze manier kun je door middel van een boutje de plaat waarin getapt is vastzetten op iets anders. Conventionele draadtappen hebben 4 groeven, en generen al heel snel veel wrijvingswarmte. Hogesnelheidstappen (2 groeven) genieten de voorkeur als men veelvuldig draad moet tappen in acryl. Deze tappen verwijderen de krullen sneller, en hebben dus minder last van wrijvingswarmte.

Draadtappen in acryl met standaard tappen is goed mogelijk, maar je moet wel rekening houden met de volgende zaken:

Acryl is niet zo heel sterk, het is daarom verstandig om minimaal een M4 schroefdraad te tappen. Grotere getapte gaten zijn sterker, en dat heft de verminderde sterkte van het acryl gedeeltelijk op. In een groter getapt gat zit ook groffere draad, en dus draai je de boel minder snel kapot.
Je kunt ook een zogenaamde helicoil gebruiken in je geboorde gat als je
persé een kleinere schroefdraad wilt gebruiken. Bij het gebruik van een helicoil tap je een gat net zo groot als de buitendiameter van de helicoil. De binnenkant van de helicoil is dan de maat van je boutje.
Vooraleer je kunt gaan tappen dien je eerst een normaal gat te boren. De maat voor het te boren gat is afhankelijk van de te tappen maat Helicoildie je wilt gaan gebruiken. Als je het gat op dezelfde maat zou boren als je gewenste tapmaat dan heb je een groot probleem. Je boutje zit dan immers los in het gat.

De maten om voor te boren zijn:

• M3: 2,5 mm
• M4: 3,2 mm
• M6: 5,0 mm
• M8: 6,8 mm
• M10: 8,5 mm

Er bestaan 2 soorten tappen:

• Handtappen: het woord zegt het al, je tapt met de hand. Hiervoor heb je een tapkruk of een wringijzer nodig. Een bepaalde maat handtap bestaat eigenlijk uit 3 verschillende tappen. De fijne, de groffere en de grofste. Meestal gemerkt met respectievelijk, 1 ring, 2 ring en geen ring. Bij het tappen met de hand moet je dus eerst met de fijnste, de groffere en als laatste met de grofste tappen. In acryl kun je direct met de groffere beginnen omdat acryl niet zo hard is.
• Machinetappen: het woord zegt het hier eigenlijk ook al, je tapt met een machine. In het algemeen is dit een simpele handboormachine. Je kunt elke boormachine gebruiken zolang hij maar heen en terug kan draaien. Bij een machinetap heb je maar 1 tap nodig om een bepaalde maat schroefdraad te tappen. Je hoeft dus ook maar 1 x te tappen. Bij het tappen moet je heel rustig de tap zijn werk laten doen. Gebruik de allerlaagste snelheid van je boormachine en ga niet hard duwen, dat gaat ten koste van je schroefdraad of in het ergste geval is je tap naar de filistijnen. Als je het hele gat hebt getapt kun je de draairichting van je boormachine omdraaien en de tap rustig eruit draaien. Ook hierbij niet hard gaan trekken, gewoon de tap het werk laten doen.

Acryl buigen:

Ook hierbij heb je geen beschermfolie nodig, omdat je dan de kans hebt dat het acryl niet goed genoeg de warmte op kan nemen en/of kan verspreiden. Er bestaan verschillende apparaten om acryl warm te krijgen. Een daarvan is de zogenaamde acryl-buigbank. Een dergelijk apparaat heeft een draad die goed warm wordt. Je ligt het acryl over de gloeiende draad en laat het acryl even warm worden. Hierna kun je je werkstuk prima over een rechte lijn buigen. Het enige probleem is dat deze apparaten niet gemakkelijk verkrijgbaar zijn. Er zelf eentje maken is voor u wellicht een oplossing.

Naast zo’n acryl-buigbank kun je ook nog een verfstripper of een heatgun gebruiken. Dit is een apparaat dat warme lucht (tussen 300 en de 500 graden) uitblaast. Deze lucht is warm genoeg om het acryl plastisch te laten worden (lees: smelten). Het nadeel is dat het acryl niet echt gericht verwarmd wordt. Als je acryl op een dergelijke wijze is verwarmd en wilt gaan buigen, dan is het resultaat zeker niet mooi strak en recht. Je krijgt een lelijke buignaad.

Je kunt eventueel ook een gewone oven gebruiken om het acryl te verwarmen. Buigen langs een strakke lijn is dan natuurlijk uitgesloten. Maar het vervormen tot een kommetje of zo behoort zeer zeker tot de mogelijkheden.

Acryl polijsten:

Om de randen van je acryl mooi zuiver te krijgen zou je met oplopende korrel door kunnen schuren. Allereerst gewoon de groffere korrel om tot het afgetekende lijntje te schuren. Hierna ga je door met korrel 240, 400, 600, 1000 en evt. hoger als je dat kan vinden. Als je alles lekker hebt opgeschuurd zou het al redelijk mooi, zuiver glad en helder moeten zijn. Zoniet dan zou je altijd nog met een wc papiertje en een beetje polijstpasta verder kunnen gaan. Wat ook wel wil werken is het randje proberen te polijsten met fijne staalwol. Bij het mechanisch schuren ontstaat gemakkelijk veel warmte. Dit kun je voorkomen door slechts lichtjes te drukken. Gebruik bij voorkeur een bandschuurmachine.

Polijsten kan ook gedaan worden m.b.v. met stof bedekte polijstschijven, vilten polijstschijven en een geschikte polijstwax.

Vlampolijsten is ook een optie, maar enkel voor de gevorderde gebruiker. De rand van het acryl wordt hierbij verhit m.b.v. een gasbrander. Er hoeft geen nabehandeling meer plaats te vinden.

Acryl verlijmen:

Als je op zoek gaat voor een manier om acryl te verlijmen dan kom je al gauw in aanraking met de volgende voorstellen. Ze worden veelvuldig gebruikt, maar zijn allen niet goed of eigenlijk helemaal niet bruikbaar.

• chloroform en aceton: Dit materiaal vervliegt zeer vlug en als het je al lukt om de stukken op tijd aan elkaar te krijgen, dan heb je de kans dat het geheel niet overal even stevig is verlijmd. Het geeft een slecht eindresultaat dus.
• PVC-lijm en/of Bison-kitten: Vaak wordt gezegd dat bepaalde bisonkitten tegen water kunnen. In de praktijk valt dit echter erg tegen, de bisonkitten zijn doorgaans poreus van aard, en ze zijn dus gewoon niet stevig genoeg is om de boel bij elkaar te houden. PVC-lijm en bison-kit drogen altijd bruinachtig op. Dit ziet er natuurlijk niet erg fraai uit.
• Verhitten met gasbrander: Niet doen! het spul wordt loeiheet, het gaat roken en er komen belletjes. Je strakke rand wordt bobbelig en het geeft geen enkele garantie meer voor een naadloze aansluiting. Daarnaast kleurt het bruinachtig (als de fik er in gaat wordt het zelfs zwart!)

Wat je WEL goed kunt gebruiken om acryl te verlijmen! De meest ideale oplossing voor het verlijmen van acryl is de lijm ACRIFIX 192. Deze kost gemiddeld rond de 10 euro per tube. Google maar even voor meer info en een verkoper, Glastastisch verkoopt geen ACRIFIX 192. Deze lijm heeft de volgende voordelen:

• Speciale lijm voor het verlijmen van Plexi/Perspex/Acryl.
• Wordt hard door middel van licht en niet door lucht.
• Is zeer goed waterbestendig.
• Is transparant en blijft dat ook.
• Heeft een vullend vermogen. Je werkstuk hoeft niet persé kaarsrecht te zijn.
• Slechts 1 component lijm.
• Wordt even hard als het acryl zelf en is daardoor de sterkste verbinding die je maar kunt hebben.

Tip bij het gebruik van lijmen: Zorg voor een zeer goede beluchting. De lijm kan bij een slechte beluchting haarscheuren veroorzaken in het acryl wat er om heen ligt.